آشنایی با ماشین دنده اتوماتیک و آموزش رانندگی با آن

اگر اولین بار است که می خواهید رانندگی با ماشین های دنده اتوماتیک را تجربه کنید؛ لازم است که بگوییم اصلا گران نباشید. در این مقاله ی جامع از کیان باتری، تمام آموزش ها و نکات لازم برای آشنایی و رانندگی با ماشین های دنده اتوماتیک را با راهنمایی فیلم و تصویری، بیان خواهیم کرد.

تغییر خودرو از دنده دستی به اتومات، در ابتدا کمی چالشی خواهد بود. شاید شما چندین سال به خودروی دنده دستی عادت کرده باشید و اینکه دیگر پدال کلاچ را زیرپای خود احساس نکنید، پای چپتان را گیج خواهد کرد!

خبر خوب اینکه رانندگی با خودروهای گیربکس اتومات و دستی در اصول تفاوتی با هم ندارند. اما جزئیاتی در مورد رانندگی با خودروهای دنده اتومات وجود دارد که در صورت آگاهی به آنها، عملکرد بهتری را از خودروی خود خواهید گرفت.

ماشین های دنده اتوماتیک چگونه کار میکند؟

کار انواع گیربکس به زبان ساده آن است که موتور اتومبیل نیروی اصلی حرکت را تامین می‌کند اما برای انتقال این نیرو به چرخ‌ها به گیبرکس نیاز خواهد داشت. گیبربکس میزان نیرویی که باید به چرخ‌ها برسد را تنظیم می‌کند.

زمانی که ماشین دنده‌ای در اختیار داشتید، با تغییر دنده می‌توانستید میزان نیرویی که به چرخ‌ها وارد می‌شود و در نهایت سرعت و شتاب را تنظیم کنید اما گیربکس اتومات این کار را به عهده گرفته و در ماشین اتومات دیگر نیازی به تنظیم دنده با سرعت نیست.

در آموزش رانندگی با دنده اتومات اولین نکته‌ای که بیش از هر چیز توجه شما را جلب می‌کند جای خالی کلاچ در ماشین های دنده اتومات است. بدون شک کنترل دو پدال ساده‌تر از کنترل سه پدال با دو پاست!

رانندگی با دنده اتومات بهتر است یا دنده دستی؟

همانطور که گفتیم در اتومبیل با دنده اتومات اجازه دسترسی به تنظیمات سرعت ماشین به راننده داده نمی‌شود. بهتر است بگوییم زحمت تنظیم سرعت ماشین با دور موتور دیگر بر دوش راننده نیست. اما سوال اینجاست که این مزیت است یا محدودیت؟

آموزش رانندگی با دنده اتومات بحث کلاچ و دنده نخواهد داشت. بنابراین یکی از دردسرهایی که بسیاری از افراد به آن دچار می‌شوند تغییر دنده و همزمان کلاچ گرفتن و غیره حذف می‌شود تمرکز بیشتری بر روی کنترل فرمان ماشین و سایر مسائل خواهد بود.

اما در جواب سوال رانندگی با ماشین اتومات لذت بخش‌تر است و دنده‌ای باید بگوییم که اول مشخص کنید کجا قرار است رانندگی کنید؟ اگر در یک بعدازظهر شلوغ در ترافیک سنگین ورودی یک شهر پر جمعیت گیر کرده باشید و هر دقیقه مجبور باشید چند سانتی‌متر به جلو حرکت کنید و مدام دنده و مدام کلاچ برای ساعت‌های طولانی بدون شک در این شرایط ماشین اتومات نسبت به دنده‌ای آسایش راننده را تامین می‌کند.

در مقابل افرادی که از رانندگی لذت می‌برند زمانی که در جاده‌ای خلوت و عریض با محدودیت سرعت بالا حرکت می‌کنند، با ماشین دنده‌ای توانایی کنترل سرعت و شتاب اتومبیل و رسیدن به شتاب دلخواه در زمان مشخص را بیش از ماشین اتومات خواهند داشت.

نحوه استفاده صحیح از دنده اتوماتیک

ابتدا با 4 بخش در همه ماشین‌های اتومات مشترک است، آشنا شوید:

• حرف P در دنده اتومات (Park)
  

حالت P ماشین درواقع همان حالت پارک است. زمانی که دنده ماشین بر روی P قرار گیرد هر کاری کنید ماشین راه نمی‌افتد. شما خودتان ماشین را در حالت پارک قرار داده‌اید بنابراین ماشین حتی در صورتی که گاز بدهید حرکت نخواهد کرد.

اگر پیش از این با ماشین دنده‌ای رانندگی کرده باشید در شرایطی که ماشین روشن است و شما ایستاده‌اید، برای آنکه ماشین حرکت نکند باید ترمز بگیرید و ماشین خلاص باشد، اگرماشین خاموش است برای آنکه حرکت نکند باید خلاص نباشد.

هیچ کدام از این پیچیدگی‌ها را ماشین اتومات ندارد. به همین دلیل آموزش رانندگی با دنده اتومات بسیار ساده‌تر است. کافیست بدانید اگر قرار است ماشین حرکت نکند دنده باید روی P قرار داشته باشد.

• حرف R در دنده اتوماتیک
  

معنای Reverse یعنی بازگشت به عقب. پس دنده R دنده عقب است. زمانی که دنده روی R باشد پای خود را از روی ترمز بردارید ماشین به عقب حرکت می‌کند.

• حرف N دنده اتومات
  

معنای Neutral یعنی دنده خلاص. اما کاربرد دنده N چیست؟ زمانی که پشت چراغ قرمز ایستاده‌اید دنده را روی N قرار داده و دستی را می‌کشید، زمانی که قرار است اتومبیل را پارک کنید، ترمز کنید، دنده را روی Nقرار دهید، دستی را بکشید، دنده را روی P قرار دهید. دنده N حالتی است که در هر سرعتی که ماشین قرار داشته باشد، وضعیت را در همان سرعت نگه خواهد داشت.

• حرف D  در دنده اتومات (Drive)
  

این دنده مخصوص حرکت کردن است. زمانی که قرار است ماشین راه بیوفتد باید روی این دنده باشید. توجه داشته باشید که زمانی که دنده روی D باشد و پای خود را از روی ترمز برداشته باشید ماشین راه می‌افتد.

مقاله پیشنهادی: آموزش تکنیک های رانندگی آفرود

معنی حروف برخی از خودرو اتومات ها

شماره های 1 و 2 و 3 روی دنده:

گهگاه ممکن است علاوه بر حروف فوق، اعداد 1 تا 3 را نیز شاهد باشید که این اعداد برای مواقعی است که نیاز به قدرت بیشتری همانند سربالایی‌ها وجود دارد. با انتخاب هر یک از این شماره ها گیربکس محدود به تعویض دنده تا شماره مورد نظر می شود. مثلا انتخاب 2 باعث می شود گیربکس فقط از دنده یک و دو استفاده نماید.

L (Low) :

 همان وضعیت دنده یک است که در بعضی از اتومبیل ها با حرف L نشان داده می شود.

(+M -) وضعیت manual یا تعویض دست:

در این وضعیت مشابه با گیربکس دستی می توان بصورت اختیاری اقدام به تعویض دنده ها کرد با این تفاوت که در صورت توقف خودرو دنده به حالت یک باز می گردد.

توجه کنید که در بعضی خودروهای اتومات زمانی که گیربکس در حالت M قرار دارد در صورت رسیدن دور موتور به بالاترین حد مجاز، دنده به صورت اتوماتیک تعویض می شود.

کلید O/D وضعیت over drive :

وضعیت over drive که در بعضی از مشین های اتومات وجود دارد و معمولا در کنار شیفتر دنده و یا بر روی آن قرار دارد. Over Drive در حقیقت همان دنده پنج در خودروهای دنده ای است.

در گیربکس های چهار دنده با خاموش کردن وضعیت over drive دنده چهار غیر فعال می شود و در خودروهای پنج دنده نیز کلید Over Drive مربوط به دنده پنج است.

بر خلاف تصور بسیاری از رانندگان خودرو روشن و خاموش کردن حالت Over Drive در سرعت های پایین و دنده های سنگین هیچ تاثیری در شتابگیری خودرو ندارد.   

حرف S در دنده اتوماتیک

دکمه S یا اسپرت(Sport)در گیربکس های اتوماتیک به معنای مد ورزشی یا اسپرتی است و با فعال کردن این مد در خودروهای دنده اتوماتیک در واقع شما به کامپیوتر گیربکس و موتور اعلام می کنید که مصرف سوخت برای شما مهم نیست و از آن حداکثر توان و دور را طلب می کنید.با فعال شدن این مد در خودروهای اتوماتیک تعویض دنده ها در دور های بالاتری انجام گرفته و در نتیجه شتاب بیشتری حاصل می شود.

استفاده از این حالت به دلیل تعویض دنده در دورهای بالا سبب فشارحداکثری بر روی موتور و گیربکس می شود لذا استفاده مداوم از حالت اسپرتی گیربکس اتوماتیک به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود.

دکمه بغل دنده اتوماتیک چیست؟

دوستان زیاد درباره دکمه کنار دنده اتوماتیک سوال می پرسند: در جواب باید بگوییم این دکمه در واقع برای ایمنی بیشتر و به منظور تعویض ناگهانی دنده خودرو توسط خودروساز تعبیه شده است.

تا زمانی که دکمه به طرف داخل فشار داده نشود به هیچ عنوان دنده از وضیعتی که در آن قرار دارد به وضیعت دیگری نخواهد رفت، پس بنابراین برای تغییر حالت دنده اتوماتیک ابتدا باید دکمه را به طرف داخل فشار دهید. توجه داشته باشید دکمه دنده اتوماتیک در همه خودروهای دنده اتوماتیک تعبیه نشده است.

آموزش رانندگی با ماشین دنده اتوماتیک

برای رانندگی با دنده اتومات حتما نکات زیر را در نظر بگیرید:

حرکت با ماشین اتومات

1. همانند هر خودروی دیگر، پس از سوار شدن، ابتدا صندلی، آینه و … را تنظیم نموده و پدال گاز و ترمز را چک نمایید.
2. پا را بر روی پدال ترمز قرار داده، تا انتها فشار داده و خودرو را روشن نمایید.  مکانیزم اغلب خودروهای اتومات امروزی به ترتیبی است که معمولا بدون فشردن پدال ترمز روشن نمی شوند.
3. بدون آنکه پا را از روی پدال ترمز بردارید دنده را در حالت D (یا R) قرار دهید.
4. ترمز دستی را خوابانده و کم‌کم پا را از روی پدال ترمز پایی برداشته و به آرامی بر روی پدال گاز فشار داده و از رانندگی لذت ببرید.

شاید تعجب کنید که چرا گفته می شود تا زمان حرکت پا را از روی پدال ترمز برندارید.  علت این توصیه صرفا بخاطر رعایت نکات ایمنی است زیرا در خودروهای دنده اتوماتیک بعد از خاموش شدن موتور عملا دنده درگیر نیست و بجز حالت P،  بقیه دنده ها در حالت خلاص هستند.

حال اگر به هر دلیلی آخرین باری که خودرو را پارک کرده اید مکانیزم الکترونیکی شیفتر دنده دچار اشکال شده و خودرو در حالت P قرار نگرفته باشد بلافاصله بعد از روشن شدن موتور،  خودرو حرکت می کند. هر چند که این احتمال ضعیف است اما نادیده گرفتن آن ممکن است منجر به مشکلات جبران ناپذیری شود.

توقف با ماشین اتومات

1. زمانی که ماشین در حال حرکت است و قصد دارید آن‌را متوقف کنید ترمز را فشار دهید.
2. زمانی که خودرو متوقف شد و در موقعیت مناسب برای پارک قرار گرفت، ابتدا دنده را در حالت N قرار دهید و ترمز دستی را بکشید.
3. سپس پای خود را از روی ترمز بردارید و دنده را روی P بگذارید.
4. حالا ماشین را خاموش کنید. در ادامه به صورت تیتر وار دستورالعمل حرکت و توقف را نام می‌بریم.

خلاصه توقف و حرکت با دنده اتومات

نحوه رانندگی با دنده اتومات – حرکت

همه چیز را کنترل کنید، کمربند را ببندید، پا روی ترمز، ترمز دستی خوابیده، دنده در حالت D، راهنما بزنید، اطراف را کنترل کنید، آرام پا را از روی ترمز بردارید.

نحوه رانندگی با دنده اتومات – توقف

کافیست ترمز کنید تا ماشین توقف شود. در محلی مناسب پارک کنید. خودرو که موقف شد پای شما هنوز روی ترمز است، دنده را روی N گذاشته ترمز دستی را بکشید، پا را از روی ترمز بردارید. دنده را در حالت P قرر دهید. می‌توانید ماشین را خاموش کنید.

بنابراین همواره ترمز گرفتن را فراموش نکنید. فراموش نکنید ترمز دستی را هنگام حرکت بخوابانید. فراموش نکنید ترمز دستی را پیش از خاموش کردن بکشید.

فیلم فارسی آموزش تصویری دنده اتوماتیک

شما باید بدانید که تغییر دنده بستگی به میزان فشار پای شما بر روی گاز دارد. تا الان تنها در مورد پدال ترمز صحبت کردیم. اما پدال گاز در ماشین اتومات حکم تعویض دنده را دارد. هر چقدر که بیش‌تر پای خود را روی پدال گاز فشار دهید دنده سبک می‌شود.

رانندگی با دنده اتوماتیک در سربالایی و سرپایینی

اگر فشار پای خود را از روی پدال گاز بردارید دنده سنگین می‌شود. هنگامی که در سراشیبی قرار دارید برای کنترل بیش‌تر روی ماشین از سه دنده‌ای که در اختیار شما قرار گرفته استفاده کنید تا دنده سنگین شود و مانع سرعت گرفتن شما شود. به طور کلی اگر در سراشیبی فشار گاز را کم کنید خود به خود دنده سنگین می‌شود.

زمانی که در حال بالا رفتن از یک سربالایی دشوار هستید حتما از دنده کمک گیربکس استفاده کنید. ( حالت دستی)

نکته آخر اینکه به دستورالعمل توقف که ارائه شد دقت کنید. این کار شاید در مواقعی که خیابان شیب نداشته باشد اگر مو به مو اجرا نشود مشکلی پیش نیاید اما در شرایط سراشیبی یا سربالایی حتما باید ابتدا دنده را روی N بگذارید، سپس ترمز دستی را بالا بکشید و در آخر دنده را روی P بگذارید تا ایمنی تضمین شود. بنابراین این روند را به عادت تبدیل کنید تا همیشه به همین شیوه عمل کنید.

مواردی پیش می‌آید که دنده از حالت P خارج نمی‌شود و اصطلاحا قفل می‌کند. در این موارد بخشی کنار دنده تعبیه شده که با نام shift lock نام‌گذاری می‌شود. اگر سوئیچ و یا یک پیچ‌گوشتی را در این بخش وارد کنید قفل باز خواهد شد.

مقاله پیشنهادی: آموزش نحوه رانندگی در جاده های کوهستانی

نحوه استفاده از دنده عقب خودرو اتومات

مقدمات برای دنده عقب: اول از همه ماشین باید کاملا ایستاده باشد سپس دنده را روی R قرار داده و آرام آرام پای خود را از روی ترمز برداشته و روی گاز گذاشته و فشار دهید.

کارهایی که نباید با خودرو دنده اتومات انجام دهید

به هنگام رانندگیبا ماشین اتوماتیک باید چند نکته حیاتی را همواره به خاطر داشته باشید.

1- از حالت N  برای بالابردن دور ماشین در ابتدای حرکت استفاده نکنید!

بعضی رانندگان ماشین اتومات عادت دارند مشابه با خودروهای دنده ای در زمان روشن کردن خودرو، ابتدا دنده را در حالت N یا خلاص می گذارند و دور موتور را بالا می برند، سپس دنده را در حالت ِDrive قرار می دهند. این عادت اشتباه آسیب جدی به گیربکس های اتوماتیک وارد می کند و هزینه های زیادی را برای صاحب خودرو به وجود می آورد.

علاوه بر این بلافاصله پس از روشن کردن موتور، به فکر سرعت‌های بالا نباشید. به موتور اجازه دهید خود را پیدا کرده و کم‌کم سرعت را افزایش دهید. اغلبگیربکس های اتوماتیک مناسب برای شتاب گیری های ناگهانی و رانندگی پر فشار نیستند. البته قضیه در مورد خودروهای اسپورت اتومات کمی متفاوت است.

2- به هیچ وجه به هنگام حرکت، دنده را عوض نکنید!

نکته تاسف‌بار داستان آنجاست که برخی حتی بدون آنکه پا را بر روی پدال ترمز قرار دهند دنده را به حالت P تغییر می‌دهند که این موضوع برای سیستم انتقال قدرت بسیار مضر است و باعث استهلاک زودهنگام گیربکس خودرو اتومات می شود. توجه کنید که قرار دادن گیربکس از حالت D به حالت دستی ( تیپ ترونیک) یا مود های پیشفرض گیربکس مانند حالت اسپورت/برقی مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

3- به هیچ وجه در سرپایینی‌ها، خودرو را در حالت خلاص قرار ندهید!

شاید در نگاه اول این امر مصرف سوخت شما را کاهش دهد ولیکن با توجه به آنکه روانکاری دنده‌ها صورت نمی‌پذیرد فرسودگی و صدمات زودرسی را در پی خواهد داشت. این کار باعث فشار مضاعف به شیر برقی های گیربکس خواهد شد و هزینه تعویض این شیرهای برقی رقم قابل توجهی است.

 به عبارتی هزینه‌های ایجاد شده بسیار بیشتر از صرفه‌جویی مصرف سوخت است. ضمن اینکه در برخی از خودروهای دنده اتوماتیک سوخت‌رسانی به موتور در سرازیری قطع می شود و مصرف سوخت به صورت اتومات کاهش می یابد.

4- در پشت چراغ ‌قرمز، دنده را در حالت خلاص  قرار ندهید!

وقتی خودرو در حالت D یا همان درایو متوقف ‌شده است فشار کمتری به گیربکس خودرو وارد می شود. بنابراین در ترافیک و چراغ قرمز که مدت زمان توقف خودرو کمتر از 2 دقیقه است، گیربکس را خلاص نکنید. خلاص کردن گیربکس و قراردادن دوباره‌ی آن در حالت D، استهلاک بیشتری را برای گیربگس به همراه دارد.  در صورتی که توقف بیشتر از دو دقیقه بود از همان حالت N برای توقف استفاده نمائید.

5- قبل از توقف کامل خودرو دنده را در حالت P قرار ندهید!

 در این حالت شما به خودرو فرمان ایست می‌دهید در حالیکه خودرو در حال حرکت است و این امر صدمات جبران‌ناپذیری برای گیربکس در پی خواهد داشت.   بنابراین برای افزایش طول عمر گیربکس، پس از ایست کامل ابتدا دنده را در حالت N قرار دهید، ترمز دستی را بکشید و ترمز را رها کنید سپس دنده را در حالتP قرار دهید.

با رعایت همه این موارد در زمان توقف وزن خودرو بر روی چرخ های عقب می افتد در حالیکه اگر از ابتدای توقف دنده را در حالت P قرار دهیدفشار وزن خودرو بر روی گیربکس خواهد افتاد که برای جعبه دنده های اتوماتیک مضر است.

6- با روغن گیربکس کم رانندگی نکنید!

بسیاری از رانندگان خودرو گمان می‌کنند روغن موجود در گیربکس‌ خودروهای اتوماتیک مانند خودروهای دنده‌ای نیازمند تعویض نیاز نیست و بازدید دوره ای آن کفایت می کند! این تصور کاملا اشتباه است که روغن فابریک کارخانه باید داخل گیربکس بماند و روغن گیربکس‌های دنده‌ای و اتوماتیک هر دو نیاز به تعویض دوره‌ای دارند.

یکی از وظایف روغن گیربکس کمک به روان کاری گیربکس و خنک ماندن آن هنگام کار کردن خودرو است. بنابراین در صورت رانندگی طولانی مدت با روغن گیربکس کم، خودروی شما با مشکلات متعددی روبرو خواهد شد. بهتر است هر ۵ هزار کیلومتر مقدار روغن گیربکس را کنترل کنید و به ازای هر ۵۰ هزار کیلومتر از روغن جدید استفاده نمایید.

7- باک سوخت را خالی نگذارید!

فشار سوخت یکی از مواردی است که در عملکرد مناسب خودروهای اتومات بسیار موثر است لذا همواره سعی نمایید تا باک خودرو خیلی خالی نشود.

8- از دو پا برای ترمز و گاز استفاده نکنید!

از پای راست خود جهت ترمز و گاز استفاده نمایید و مدام بین این پا و آن پا سوئیچ نکنید.  استفاده از پای چپ در خودروهای اتومات به معنی فشردن پدال ترمز با آن است و اگر این فشردن پدال ترمز همزمان با فشردن پدال گاز باشد قطعا گیربکس خودروی شما دچار آسیب جدی می شود.

مقاله پیشنهادی: اشتباهات رایج رانندگی و نکاتی برای رانندگان تازه کار

سوالات متداول رانندگی با ماشین دنده اتومات

رانندگی با حالت S کجا مناسبتر است؟

اگر اتومبیلی دارید که از حرف s بر روی آن استفاده شده است، بهتر است از این حالت در جاده های کوهستانی استفاده کنید. رانندگی ددر حالت اسپرت، در جاده های کوهستانی به مراتب راحتتر است. با این کار باعث می شوید خودرو با دنده سنگینتری حرکت کند.

دکمه برف روی دنده اتومات چیست؟

این حالت برای رانندگی در شرایط برف و یخ بوده و باعث می شود حرکت اتومبیل با دنده 2 شروع شود و همچنین با انقال دادن قدرت کمتر به چرخ ها باعث عدم بکسواد و لغزش می گردد .

چرا گیربکسهای اتوماتیک در حالت P قفل می شوند؟

یکی از رایجترین مشکلات، صاحبان خودروهای اتوماتیک، قفل شدن گیربکس در حالت پارک یا P است.

قفل شدن گیربکس در این حالت چند دلیل دارد:

1. علت این اتفاق این است که رانندگان خودروهای اتوماتیک گاهی فراموش می کنند که قبل از استفاده از حالت P ترمز دستی را بکشند.
2. یکی دیگر از دلایل قفل شدن دنده در حالت P این است که قبل از ایست کامل خودرو، اهرم دنده را به حالت پارک برده ایم.

البته در خودروهای پیشرفته تر، سنسورهای سرعت اجازه شیفت یا تغییر به حالت P در سرعتهای بالا را نمی دهند و این مشکل تا حدود زیادی برطرف در این خودروها برطرف شده است.

دکمه بغل دنده در خودروهای اتوماتیک چه کاربردی دارند؟

این دکمه برای زمانی تعبیه شده است که دنده خودروهای اتوماتیک قفل می شود. همانطور که در بخش قبل توضیح دادیم ممکن است گیربکس و دنده شما در شرایطی قفل شود. برای برطرف کردن این قفل، بر روی اهرم دنده یک دکمه قرار گرفته است. جهت استفاده از این دکمه، ابتدا ماشین را روشن کرده، با فشار دادن دکمه، اهرم دنده را به حالت N ببرید و سپس ترمز دستی را بکشید.

با ماشین دنده اتومات، چگونه دنده را تعویض کنیم؟

برای تعویض حالت دنده، ابتدا پای خود را روی ترمز قرار دهید. سپس دنده را به حالت مورد نظر خود تغییر داده و به آرامی پای خود را از روی ترمز بردارید. به همین راحتی!

چگونه در ترافیک با ماشین دنده اتوماتیک حرکت کنیم؟

زمانی که در ترافیک هستید نیاز به انجام کار خاصی ندارید. دنده در حالت D باشد و تنها با استفاده از ترمز متوقف شده و دوباره با بر داشتن پای خود از روی ترمز به حرکتتان ادامه دهید.

نکته پایانی

بهتر است قبل از اینکه به جاده ها و خیابان ها شلوغ بروید، کمی در جایی مناسب و خلوت تمرین کنید. مطمئن باشید، مهم ترین نکته این است که دست خود را از دنده و پای چپ خود را از پدال ها دور نگه دارید.