فیوز خودرو و دلایل سوختن فیوز ماشین موضوعی است که در این مقاله به آن می پردازیم. برای اینکه بدانیم چرا فیوز می سوزد و چگونه بفهمیم که فیوز خودرو سوخته است، قبل از آن بهتر است بدانیم که فیوز چیست و دقیقا چه نقشی در خودرو ایفا می کند.
تجهیزات الکترونیکی خودرو، امروزه یکی از تجهیزات گران قیمت و با ارزش می باشد که در صورت خراب شدن هر کدام از دستگاه های برقی خودرو، شاید امکان حرکت اتومبیل دیگر وجود نداشته باشد.در این میان فیوزها قطعه های فداکاری هستند که برای محافظت از دستگاه های گران تر الکتریکی از اثرات مخرب جریان بیش از حد استفاده می شود.
این قطعه کوچک اگر بسوزد یا آب شود چه می شود؟ در این مطلب قصد داریم در رابطه با فیوز خودرو نکاتی را مطرح کرده و در ادامه نحوه عیب یابی و تعویض آن را در خودرو آموزش دهیم.
فیوز خودرو چیست و چه نقشی دارد؟
نوسانات جریان برق در خودرو می‌تواند آسیب زیادی به مصرف‌کننده‌ها و تجهیزات الکتریکی وارد کند. اما وجود فیوز سبب می‌شود تا این نوسانات با عبور از پلی به نام فیوز ، کنترل شوند.
فیوزها در خودرو معمولا در مکانی در دسترس راننده در جعبه فیوز قرار دارند که برای یافتن آن ها، باید با استفاده از دفترچه راهنمای خودرو اقدام نمود. برا فهمیدن جای جعبه فیوز انواع خودرو، در دفترچه راهنمای هر خودرو، نقشه تمام فیوزها وجود داشته و وظیفه برق رسانی هر فیوز خودرو به دیگر قطعات خودرو، مشخص گردیده است.
فیوز خودرو چگونه کار می کند؟
فیوز ها به بیان ساده دو پایه هستند که توسط یک سیم با جنس و ضخامت و مقاومت مشخص که به میزان ظرفیت فیوز بستگی دارد که میزان معینی از جریان الکتریکی را از خود عبور می دهد. وقتی جریان برق در خودرو بیش از حد مورد‌نظر شود فیوز که اتصال فلزی با آلیاژ خاصی است آب شده و مانع از انتقال این جریان به مصرف‌کننده می‌شود عنصر اصلی ساخت فیوز، یک نوار فلزی است که در یک محفظه غیر رسانا قرار دارد.
با عبور جریان بیش از حدمجاز، نوار فلزی ذوب می‌شود و مدار الکتریکی قطع می‌شود و به بیان عامیانه فیوز می سوزد.در فیوزهای با روکش شفاف به راحتی می تواند اتصال(سیم) را مشاهده نمود و اگر فیوز بسوزد به راحتی قطع اتصال قابل مشاهده می باشد.نوسانات جریان برق در خودرو می‌تواند آسیب زیادی به مصرف‌کننده‌ها و تجهیزات الکتریکی وارد کند. اما وجود فیوز سبب می‌شود تا این نوسانات با عبور از پلی به نام فیوز کنترل شوند.
هرگاه یکی از تجهیزات برقی کار نمی‌کند ممکن است فیوز محافظ آن سوخته باشد. در شکل زیر چند فیوز سالم را مشاهده می‌کنید. اما در فیوز سوخته قسمت هشتی وسط فیوز آب شده و جریان را انتقال نمی‌دهد. اما اگر فیوزی سوخته باشد برای عوض کردن آن باید مراحل ساده‌ای را رعایت کرده تا بتوانید آن را به راحتی عوض کنید.
اطلاعات درج شده روی فیوز ماشین
روی هر فیوز خودرو معمولا اطلاعاتی در رابطه با حداکثر شدت جریان عبوری از خود نوشته شده است که نشان می دهد اگر نوسانات برق خودرو از مقدار مشخص شده بیشتر باشد، اصطلاحا فیوز آب شده و قطع می گردد. این قطعه سبب می شود تا دستگاه مصرف کننده ای که برق خود را از طریق فیوز میگیرد، دیگر برق رسانی نداشته باشد و از مدار خارج گردد. این عمل به این دلیل انجام می گردد تا از بروز مشکلات اساسی در خودرو، با نوسانات شدید، جلوگیری گردد.
محدوده آمپر هر فیوز برروی آن نوشته شده و برای مشخص کردن این محدوده، دو نوع سیستم وجود دارد: در جدیدترین سیستم، بیشترین جریان متوالی که فیوز می‌تواند تحمل کند مشخص می‌شود. به عنوان مثال یک فیوز می‌تواند ده آمپر به صورت متوالی تحمل کند اما توانایی آن را دارد که جریان ناگهانی تا ۲۰ آمپر را تحمل کند. سیستم قدیمی‌تر، بیشترین جریانی که فیوز می‌تواند تحمل کند را مشخص می‌کرد که فیوز می‌تواند نصف آن مقدار را به صورت متوالی تحمل کند.
جعبه فیوز انواع خودرو
فیوزها معمولا در بخشی به نام “جعبه فیوز” در خودروها قرار دارند که در دسترس راننده است و در دفتچرچه راهنما مشخصات تمامی آنها ذکر شده است.
در بسیاری از خودروها دو پنل فیوز وجود دارد: یکی در قسمت موتور که فیوزهای مربوط به فن های رادیاتور، پمپ ترمز ضدقفل و ECU در آن قرار گرفته‌اند، و دیگری داخل داشبورد و نزدیک زانوی راننده قرار گرفته است و فیوزهای مربوط به سوئیچ ها و وسایل داخل کابین را در خود جای داده است.
تعداد فیوزهای خودرو بین ۱۰ تا ۱۰۰ عدد متفاوت باشد. معمولا خودروهای سبک بین ۱۰ الی ۳۰ فیوز دارند و خودروهای سنگین تعداد بیشتری فیوز در جعبه فیوز آن ها موجود است. اکثر فیوزهای به کار رفته در خودرو در بخشی به نام جعبه فیوز خودرو گردآوری گردیده است.
جعبه فیوزها دربیشتر خودروها داخل کابین خودرو در داشبورد یا زیر فرمان تعبیه شده است البته در خودروهای معدودی جعبه فیوز در خارج از اتاق خودرو در محفظه موتور قرار دارد. در دفترچه خودرو مشخصات تمامی فیوزها شامل نام، محل درج فیوز، جریان عبوری و عملکرد هر فیوز بصورت اختصاری برای هر فیوز ذکر شده است.
جعبه فیوز ماشین کجاست؟
یکی از سوالات دیگری که ممکن است برای رانندگان تازه کار خودرو بوجود امده باشد این است که جعبه فیوز خودرو کجاست؟ به طور کلی در اکثر خودرو های ساخت داخل، دو الی سه جعبه فیوز وجود دارد. یکی از این جعبه فیوز ها در داخل کابین و اتاق خودرو و بقیه در داخل محفظه موتور قرار دارند.
جعبه فیوز داخل کابین که معمولا قابل عیب یابی و تعویض توسط خود راننده و بدون نیاز به فرد متخصص می باشد، در قسمت زیر فرمان یا بغل در راننده قرار دارد. برای یافتن آن و مشاهده فیوزها کافی است درپوش جعبه فیوز را به آرامی باز کرده تا تمامی فیوز های خودرو را مشاهده نمایید.
اما برای فیوزهایی که در داخل محفظه موتور هستند و معمولا در نزدیکی ECU خودرو نصب شده اند، پیشنهاد می شود قبل از اقدام به تعویض، حتما نسبت به عیب یابی علت سوختن فیوز اقدام شود. این فیوز ها معمولا وظیفه کنترل نوسان برق دستگاه های الکتریکی مهم خودرو را بر عهده دارند که تا مشخص نشدن علت ایجاد نوسان در برق خودرو و رفع آن، نباید تعویض گردند.
مکان قرارگیری جعبه فیوز معمولا در زیر فرمان یا بغل درب راننده است.
نکته: همیشه تعدادی فیوز استاندارد و مناسب و رایج (مانند نمونه های 5 تا 30 آمپر) در خودرو خود همراه داشته باشید.
انواع فیوز خودرو
فیوزها معمولا در انواع متنوعی تولید و طراحی می شوند که فیوزهای مستطیلی و سرامیکی از جمله پر کاربردترین نوع آن ها می باشد. سالم یا سوخته بودن فیوزهای شیشه‌ای و مستطیلی که شفاف هستند را به راحتی با چشم می‌تواند تشخیص داد.
- فیوزهای مستطیلی و سرامیکی: از جمله پر کاربردترین نوع آن ها می باشد. این فیوزها از دو پایه تشکیل شده اند که داخل خود بسته به حداکثر میزان شدت جریان عبوری ، از سیم ضخیم تری برای اتصال دو پایه به هم استفاده شده است.
- فیوز شیشه ای:نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که اتصال دو سر فیوز در آن با استفاده از سیمی نازک در میان محفظه شیشه ای و استوانه ای برقرار شده است که در صورت عبور شدت جریان بالا، سیم مربوطه قطع می گردد.
- فیوز فلزی: نیز نوع دیگری از فیوز خودرو می باشد که ارتباط دو سر آن در صورت عبور شدت جریان بیش از اندازه دوب گردیده و در نتیجه مدار را قطع می نماید.
چرا فیوز ماشین می سوزد؟
فیوز خودرو پیش مرگ قسمت های مختلف برقی است، پس همیشه سعی کنید تعدادی فیوز با آمپرهای مختلف را در خودروی تان داشته باشید تا در صورت بروز ایراد، فوراً آن را تعویض کنید. در این مقاله به علائم و عوامل خرابی فیوزها به تفصیل پرداخته ایم. چنانچه درباره ی نحوه ی تعویض این قطعه سؤالاتی دارید هم این مقاله پاسخ گوی شماست.
فیوز خودرو نقش بسیار مهمی در عمر سیستم های مختلف خودرو دارد و به نوعی پیش مرگ آنها می شود. فیوز خودرو به عنوان محافظی برای سیستم های برقی خودرو است. جریان برقی که از سمت باتری به سمت قسمت های مختلف برقی مثل لامپ ها فرستاده می شود، ابتدا از فیوز عبور می کند، چنانچه ولتاژ برق همراه با نوسانات بوده یا شدت جریان آن بیش از حد طبیعی باشد، به محض ورود به فیوز از عبور آن جلوگیری می شود.
جلوگیری از جریان و ولتاژ نامناسب به معنی تنظیم آن است؛ در صورتی که نوسانات جریان برق بیش از اندازه مخرب بوده و قابل کنترل نباشد، فیوز می سوزد. تعداد فیوزهای خودروهای سبک بین ۱۰ تا ۳۰ عدد و تعداد فیوزهای خودروهای سنگین بین ۱۰ تا ۱۰۰ عدد متغیر است.
بررسی جعبه فیوز و سالم بودن فیوزها اولین راهی است که پس از خرابی هر یک از قسمت های الکتریکی به ذهن می رسد. البته ممکن است اشکال به وجود آمده مربوط به خراب شدن خود قطعه یا مدار آن باشد؛ اما بررسی جعبه فیوز تقریباً راحت ترین کاری است که راننده ی بی تجربه ی خودرو هم می تواند انجام دهد. اگر در حال حاضر در چنین موقعیتی قرار دارید و می خواهید بدانید فیوزها سالم هستند یا نه، باید علائم سوختن فیوز خودرو را بدانید.
دلایل سوختن فیوز خودرو
سوختن فیوز خودرو می تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد که در زیر برخی از علت های سوختن فیوز خودرو بیان می گردد:
- اضافه کردن دستگاه و تجهیزات غیر استاندارد به خودرو و وارد آوردن فشار بیش از حد به سیستم برقی آن، مثل سیستم صوتی با آمپر بالا و چراغ های پرنور غیر استاندارد استفاده از فندکی خودرو،پمپ باد همراه
- اتصال غیر استاندارد تجهیزات جانبی به خودرو (به صورت مستقیم)؛
- اتصال مستقیم و غیر اصولی ادوات برقی خارجی به خودرو
- اتصال در سیستم برق و سیم کشی خودرو ( به دلیل برخورد ابزار در زمان تعمیر خودرو)
- باتری به باتری کردن غیر اصولی
- خرابی دینام و استفاده از قطعات غیر استاندارد
نشانه های سوختن فیوز ماشین
در صورتی که این قطعات کاربردی کوچک بسوزد، اگر به درستی تشخیص داده نشود، ممکن است شما تصور کنید که ایراد خودرو از سیستم برق رسانی، باطری خودرو می باشد که هزینه بیشتری نسبت به تعویض فیوزهای ماشین دارند.
فیوزها می سوزند تا دستگاه اصلی نسوزد و جریان الکتریکی دچار نوسان، قطع شود. هزینه تعویض فیوزها بسیار پایین بوده و هر راننده خودش می تواند تا حدی در انجام این امر موفق باشد. اما برای این کار نیاز است که ابتدا فیوز معیوب را یافته و آن را تشخیص دهیم و سپس نسبت به تعویض آن اقدام کنیم. در ادامه با ما همراه باشید تا ضمن آموزش چگونگی تعویض فیوز خودرو ، چگونگی تشخیص فیوز سوخته و عیب یابی آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم.
چگونه بفهمیم فیوز ماشین سوخته؟
هر فیوز معمولا رابطه بین مولد برق خودرو با چند مصرف کننده را تامین می کند. برای مثال تنها یک فیوز وظیفه برقراری جریان الکتریکی برای عملکردن برق اتاق خودرو را بر عهده دارد. بنابر این سوختن این فیوز باعث می شود بوق عمل نکند، چراغ سقفی و مطالعه، چراغ های اهرم دنده و زیر پایی ها روشن نشوند اما در عین تعجب پشت آمپر و سیستم صوتی خودرو برق داشته باشد و روشن شود.
یا در سوختگی فیوزی دیگر، استارت عمل کند و دلکو برق داشته باشد اما صدای پمپ بنزین شنیده نشود. بنابر این خاموشی مقطعی بخش های مشخصی از خودرو باید بلافاصله شما را به سمت جعبه فیوز بکشاند.
نحوه تست فیوز ماشین
بر حسب نوع فیوز، گاهی می‌توان با قرار دادن آنها در مقابل نور، از سالم بودن آنها مطمئن شد. قطعی در سیم وسط فیوز می‌تواند به راحتی دیده شود. در فیوزهای شیشه‌ای، تیره شدن شیشه گواه خرابی فیوز است. اگر مشخصه‌ای ظاهری وجود نداشت، فیوز را با فیوزی از همان نوع جایگزین کنید؛ اگر مشکل حل شد، فیوز شما ایراد داشته‌است.
به هر حال بهتر است مدار مربوطه را هم چک کنید؛ به عنوان مثال ایراد در قطعه الکتریکی و یا اشکال در کابل آن، باعث اتصال کوتاه و کشیدن جریان بسیار بالا می‌شود. اگر کابل بیش از حد داغ شود، امکان آتش‌سوزی نیز وجود دارد. البته اگر فیوز به درستی کار کند، مانع این اتفاق می‌شود. در این گونه موارد، سیم درون فیوز قبل از کابل گرم و قطع می‌شود و باعث می‌شود کل مدار از کار بیفتد؛ بسیار پیش از آن‌که کابل گرم شود.
تشخیص فیوز سوخته
حال نوبت به چگونگی تشخیص فیوز سوخته می رسد. فیوزها دارای ساختمان بسیار ساده ای هستند و هر کدام از دو پایه تشکیل شده اند. این دو پایه توسط یک سیم که ضخامت آن بسته به میزان ظرفیت فیوز دارد، به یکدیگر متصل هستند که در فیوزهای با روکش شفاف به راحتی می توان این اتصال را دید. اگر این سیم اتصال به هر دلیلی فطع شده باشد، به معنای سوختن فیوز بوده و باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود.
بنابراین ما قبل از تعویض فیوز خودرو ابتدا باید از سوخته بودن فیوز اطمینان حاصل کنیم. برای تشخیص معیوب بودن فیوز، یکی از فیوزها را که مربوط به ابزار الکترونیکی از کار افتاده می باشد را با استفاده از گیره مخصوص فیوزها که در خود جعبه فیوز تعبیه شده است، درمی آوریم. پس از آن به صورت چشمی، از طریق شکاف بالای فیوز (در فیوزهای با روکش مات) و یا از طریق مشاهده بدنه فیوز (در فیوزهای با روکش شفاف) اتصال یا عدم اتصال دو سر پایه را به یکدیگر چک می کنیم. اگر اتصال قطع شده بود، فیوز سوخته است و باید آن را تعویض نمود.
نحوه عیب یابی و زمان تعویض فیوز ها
قطع شدن فیوزها مستقیما روی دستگاه مربوطه که فیوز مسئول تنظیم شدت جریان آن می باشد تاثیر گذاشته و موجب از مدار خارج شدن آن می شود. اگر چنین اتفاقی در اثر نوسانات برق خودرو یا تحمل بار اضافی جریان برق ایجاد شود، در نتیجه فیوز مربوطه سوخته و باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود. در فیوز های شیشه ای و مستطیلی شفاف این امر با چشم نیز قابل شناسایی می باشد و با مشاهده فیوزی که اتصال آن قطع شده باشد، می توان دریافت که فیوز مربوطه سوخته است و علت هشدار ECU آن است.
اما برای فیوزهایی که شفاف نیستند و نمی توان با چشم قطعی آن ها را مشاهده نمود، بهترین روش استفاده از مولتی متر یا چراغ آزمایش می باشد. به این صورت که دو سر فیوز خودرو را به دو سر مالتی متر یا چراغ آزمایش متصل نموده و در صورت روشن شدن چراغ آزمایش و یا عبور جریان در مالتی متر، می توان دریافت که فیوز سالم است و در غیر این صورت فیوز سوخته است و باید نسبت به تعویض فیوز اقدام نمود.
دقت داشته باشد از سیم به جای فیوزها استفاده نکنید حتی به صورت موقت. انجام این کار سبب خراب شدن و آسیب رسیدن به تجهیزات الکتریکی می‌شود. اگر یکی از فیوزهای مهم شما سوخته است و شما به کارایی آن بسیار نیازمندید، در این شرایط باید یا فیوز یدک و یا از فیوز کم کاربردتری به جای آن فیوز استفاده کنید.
نکات مهم در خصوص تعویض فیوز خودرو
- توصیه می شود که قبل از تعویض فیوز خودرو ابتدا از دلیل سوختن فیوز اطمینان حاصل کنید. فیوز ها تنها در صورتی می سوزند که نوسان شدیدی در مسیر جریان الکتریکی دستگاه مربوطه ایجاد شده باشد.
- هیچگاه ظرفیت فیوزها را به صورت سلیقه ای بالا نبرید. ظرفیت کمتر از میزان استاندارد باعث سوختن دوباره و ظرفیت بیش از حد استاندارد، باعث ایجاد صدمه به دستگاه اصلی می گردد.
- برای تعویض فیوزها می توانید از فیوزهایی که در قسمت های خالی خود جعبه فیوز، موجود می باشند استفاده کنید.
- از فشار اضافی در جا زدن و در آوردن فیوزها خودداری کنید. ممکن است پایه فیوز بشکند و در شکاف باقی بماند.
- فیوزهای همرنگ معمولا دارای ظرفیت یکسان می باشند.
چه زمانی فیوز باید عوض شود
- زمانی که برق یک قسمت مشخص از خودرو قطع می شود.
- ابتدا اطمینان حاصل کنید که فیوزها شل نشده باشند و در جایگاه خود قرار داشته باشند.
- هم چنین بررسی کنید جریان عبوری از هر فیوز با دفترچه مطابقت کامل داشته باشد.
- پس از آن می توانید با استفاده از گیره مخصوص که در خود جعبه فیوز قرار دارد آن را بیرون آورده و فیوز های سوخته را بررسی کنید.
- راه تشخیص فیوز سوخته معمولا از طریق رنگ آن که به سیاه نزدیک می شود قابل تشخیص است.
- در فیوز های شفاف هم می توان از طریق مشاهده قطعی سیم ، داخل فیوز به سوختگی آن پی برد.
- زمانی که شما از فیوز های با آمپر پایین استفاده می کنید امکان سوختن آن در زمان کوتاه تر بیشتر است.
- اما اگر آن را با فیوز قوی تر تعویض کنید امکان سوختن قطعات مهم تری مثل ECU ، پمپ بنزین ،سیستم صوتی و … وجود دارد.
- استفاده از فیوزهای نا مناسب و غیر استاندارد احتمال آتش سوزی در جعبه فیوز را تقویت می کند.
- در نهایت شما می توانید از طریق رنگ فیوز ها و مطابقت با دفترچه راهنما آنها را بررسی کنید.
نحوه تعویض فیوز ماشین
برای عیب یابی و تعویض فیوز خودرو ابتدا باید بتوانید جعبه فیوز خودرویتان را بیابید. سپس می توانید آن را عیب یابی کنید و بسته به تشخیص‌تان در عیب یابی، آن را تعویض کنید که مهارت چندانی هم لازم ندارد اما نکته‌هایی را باید رعایت کنید.
اگر به جعبه ی فیوز نگاه کنید، متوجه می شوید که بعضی از آنها شماره گذاری شده اند. این ترفند باعث می شود در هنگام خرابی، شماره ی مربوط به فیوز ناسالم را برداشت و به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کرد. در دفترچه ی راهنما درباره ی فیوزهای شماره دار و اینکه مربوط به کدام قسمت هستند، توضیحاتی آورده شده است. با انطباق شماره ی فیوز دفترچه و جعبه فیوز متوجه می شوید که کدام قسمت الکتریکی خودرو خراب شده است. اطلاعاتی مثل نام، عملکرد، میزان ولتاژ و محل قرار گرفتن فیوزها هم در دفترچه ی راهنما وجود دارد.
دقت داشته باشید که آمپر فیوز انتخابی شما با آمپر فیوزی که از جعبه جدا می کنید، یکی باشد. اگر آمپر فیوز جایگزین بالاتر از آمپر فیوز قبلی باشد، ممکن است بخش های دیگر هم اتصالی کنند و وسعت خرابی بیشتر از قبل باشد. استفاده از فیوزی با آمپر پایین تر هم باعث می شود دوباره با این مشکل سوختن فیوزها مواجه شوید. برای مثال، اگر فیوز سوخته، ۳۰ آمپری بود، باید فیوز سالمی که جایگزین می کنید هم ۳۰ آمپری باشد. در مواردی مشاهده شده است که استفاده از فیوز غیراستاندارد منجر به آتش سوزی در خودرو شده است.
جایگزینی فیوزهای سوخته
خودرو را خاموش کنید. حال با توجه به مشخصات مربوط به ظرفیت فیوزها که روی درب جعبه فیوز درج شده است، مشخصات فیوز سوخته را پیدا کنید. دقت کنید که علاوه بر این مشخصات، هنگام خرید، فیوز را به همراه داشته باشید که از خرید خود مطمئن گردید.
درصورت نصب فیوز اشتباه، مشکلات و آسیب‌های دیگری در انتظار خودرو شما خواهد بود. حال می‌توانید با کمی فشار، فیوز جدید را به جای خود بازگردانید. خودرو را روشن کنید و چک کنید که مشکل برطرف شده باشد.
نکته: فیوزهایی که دارای یک ظرفیت هستند، رنگ مشابهی نیز دارند؛ و براساس رنگشان باید ظرفیت آنها را پیدا کنید.
