محافظت از تاثیرات قطعی برق در خرابی کامپیوتر

چگونه از کامپیوتر خود در برابر آسیب های قطعی برق محافظت کنیم؟ این روزها شاهد قطع شدن برق منازل و شرکتها هستیم و متاسفانه بعضا اطلاعی از زمان دقیق قطع شدن برق نداریم. این مسئله باعث شده است که در بسیاری از مواقع، حین کار با سیستم های کامپیوتری برق قطع شده و مشکلاتی را ایجاد کند.

جدای از این که در این شرایط، برنامه هایی که در حال اجرا بودند بسته شده و مجبوریم بسیاری از کارها را از اول شروع کنیم، قطع برق هنگام کار با کامپیوتر می تواند برای قطعات سخت افزاری این دستگاه نیز مضر و خطرناک باشد.

اگر با مقاله کیان باتری همراه باشید، به شما می گوییم که قطع شدن برق در حین کار با رایانه چه خطراتی دارد و چطور می توانید این خطرات و آسیب ها را به حداقل برسانید.

بیشتر بدانید: برنامه قطعی برق تهران سال ۱۴۰۰

مضرات قطع شدن برق به کامپیوتر و لپ تاپ

همانطور که اشاره شد ممکن است برنامه های زیادی در پس زمینه در حال اجرا باشند و یا هر عمل دیگری که در حال انجام عمل رایت (Write) در هارد درایو باشد. پس میتوان نتیجه گرفت که هارد درایو بیشتر از همه قطعات کامپیوتر در معرض خطر است. اگر برق به صورت ناگهانی قطع شود ممکن است باعث بروز یکی از احتمالات زیر شود:

• هیچ اتفاق خاصی رخ ندهد: ممکن است خوش شانس باشید و هیچ برنامه ای در هارد درایو شما در حال رایت نباشد. این یکی رایج ترین احتمالات است و بسیاری از افراد روی این گزینه حساب باز میکنند.
• یکی از برنامه های شما پاک شود: ممکن است یکی از برنامه های شما از سیستم پاک شده و یا دچار مشکل شود.
• پاک شدن اطلاعات: یکی از بدترین مشکلاتی که ممکن برای شما پیش آید این گزینه میباشد. دلیل این اتفاق هم آپدیت شدن ناقص اطلاعات است.
• پاک شدن سیستم عامل اجرایی: این مورد نیز به آپدیت شدن ناقص در هارد مرتبط است.
• آسیب سخت افزاری: زمانی که ناگهان برق قطع شود ، پروسه خاموش کردن عادی کامپیوتر دور زده میشود و ممکن است باعث بروز مشکلات سخت افزاری جبران ناپذیر شود.

آسیب های نرم افزای قطعی برق روی کامپیوتر

خاموش شدن ناگهانی ناشی از قطع برق، سلامت رایانه و تجهیزات الکترونیکی را در ابعاد گوناگونی تهدید می‌کند. از ابعاد کم هزینه این اختلال می‌توان به بعد نرم افزاری قضیه اشاره کرد که گریبان‌گیر نرم افزارها و یا سیستم عامل‌ها می‌شود.

سیستم عامل ها پیچیده هستند و برای اطمینان از خاتمه صحیح تمام فرایندهای در حال اجرا قبل از خاموش شدن باید «توالی خاموش کردن» را به صورت کامل طی کنند. از دست دادن ناگهانی برق باعث قطع این توالی می شود. و ممکن است فرایندهای در حال اجرا را «نیمه تمام» بگذارد. این نیمه تمام ماندن پروسه‌های در حال اجرا می‌تواند منجر به خراب شدن پرونده‌ها و رشته‌ها می‌شود که به سیستم عامل آسیب می‌رسانند.

برای مثال اگر قطعی برق همزمان با یک پروسه نرم افزاری مهم مانند به روزرسانی سیستم عامل، رخ دهد، امکان عدم بارگذاری سیستم عامل نرم افزاری وجود دارد. چنین مشکلی با نصب مجدد نرم افزار یا سیستم عامل مربوطه قابل حل است. اما هزینه این قطعی همیشه انقدر کم نیست.

هزینه سخت افزاری قطعی و نوسان برق

گاهی اوقات این قطعی‌ و نوسانات برق می‌تواند هزینه‌های بیشتری چون خرابی قطعات سخت افزاری به سیستم شما وارد کنند. در صورتی که شما از حداقل ابزارهای محافظ نیز بهره نبرید، این هزینه می‌تواند تا سوختن قطعات حیاتی کامپیوتر شما نیز پیش برود.

نوسان و بالا رفتن ولتاژ برق می‌تواند این تاثیرات را بر روی کامپیوتر شما داشته باشد:

• آسیب رسیدن به مادربورد
• آسیب رسیدن به هارد درایو
• کند شدن عملکرد
• شارژ نگه نداشتن باتری

برای مثال قطع شدن ناگهانی برق می‌تواند به هارد دیسک‌ها آسیب جدی برسانند. هارد دیسک‌ها (HDD) یک ابزار ذخیره‌سازی دائمی برای کامپیوترها هستند. به این معنی است که با قطع جریان برق، اطلاعات ذخیره‌شده از بین نمی‌روند. در هارد دیسک‌ها با چرخش پلاتر، هد خواندن و نوشتن توسط یک بازوی مکانیکی به داده‌ی مورد نظر شما دسترسی پیدا می‌کند. اطلاعات به کمک این بازوها و بهره گیری از مغناطیس خوانده و نوشته می‌شوند.

با قطع ناگهانی برق، این بازوی مکانیکی در هنگام اجرا، از کار می‌افتد و نمی‌تواند به حالت اولیه خود باز گردد. این حرکت‌های ناگهانی می تواند باعث ایجاد نقص‌های ریزی روی صفحه هارد دیسک شود که منجر به مشکلاتی در خواندن و نوشتن اطلاعات شود.  و این تنها یکی از هزاران مشکل سخت افزاریی است که نوسان و قطعی برق می‌تواند برای کامپیوترها به بار آورد.

بیشتر بدانید: آسیب های قطع برق بر امور مختلف مردم

قطعی برق و به دنبال آن نوسانات حاصل از قطعی می‌تواند به سایر قطعات کامپیوتر شما آسیب جدی بزند. معمولا دقایق بعدی از اتصال مجدد برق، ولتاژ دارای نوسان است. نوسان برق می‌تواند منجر به داغ شدن بیش از حد قطعات سخت افزاری شود. در صورتی که این نوسان از حالت استاندارد بالاتر رود می‌تواند به مادربرد یا پاور کامپیوتر آسیب جدی وارد کرده و یا منجر به سوختن آن‌ها شود.

اما خوشبختانه راه‌هایی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید این مشکلات را تا حد زیادی حل کنید.

راهکارهای جلوگیری از خرابی کامپیوتر در برابر قطع برق

به این ترتیب، اگر می خواهید از سلامت داده های خود مراقبت کنید، ایده خوبی است که در برخی اقدامات احتیاطی ضد پیشگیری سرمایه گذاری کنید.

1- استفاده از سیستم منبع تغذیه بدون وقفه (UPS)

منبع تغذیه‌ی پایدار یا Uninterruptable Power Supply که به اختصار UPS گفته می‌شود، ابزاری است که دو کار مهم انجام می‌دهد:

• کاهش نوسانات برق و یکنواخت کردن ولتاژ و جلوگیری از شوک الکتریکی
• تأمین موقت برق با استفاده از باتری یو پی اس داخلی

دقت کنید که یوپی‌اس‌های ارزان دارای باتری کوچکی هستند که شارژ کمی نگه می‌‌دارد. اگر می‌خواهید هزینه‌ی کمتری کنید، می‌توانید یک یوپی‌اس کوچک برای کامپیوتر و برخی لوازم الکترونیکی حساس و گران‌قیمت تهیه کنید و فقط همین وسایل را به آن متصل کنید.

به محض قطع شدن برق می‌بایست برای خاموش کردن کامپیوتر اقدام کنید چرا که شارژ باتری USP به سرعت و طی یکی دو ساعت خالی می‌شود، مگر آنکه USP بزرگ و گران‌قیمتی خریداری کرده باشید. بیشتر UPSها زمانی که برق قطع می‌شود، صدای هشدار پخش می‌کنند و برخی پیشرفته‌تر بوده و قابلیت‌های بیشتری دارند.

توجه کنید که برخی لوازم منزل نظیر لامپ‌های رشته‌ای، جاروبرقی، کولر آبی، هیتر یا انواع گرمکن برقی که بورد الکترونیکی ندارند، نسبت به نوسانات ولتاژ حساس نیستند یا لااقل حساسیت کمتر است. برای این وسایل می‌توانید از محافظ برق استفاده کنید تا جلوی شوک الکتریکی گرفته شود اما برای کامپیوتر و وسایل حساس و گران‌قیمت، بهتر است از UPS استفاده شود.

بیشتر بدانید: نحوه انتخاب UPS مناسب و راهنمای خرید یو پی اس

2- استفاده از استابلایزر (Stabilizer)

استابلایزر (Stabilizer) یا تثبیت کننده‌ی ولتاژ یک دستگاه الکتریکی است که صرف نظر از هر تغییر یا نوسانی در ورودی، یک ولتاژ ثابت را در پایانه‌های خروجی خود به دستگاه‌های متصل می‌رساند. استفاده از ترانس استابلایزر باعث می‌شود تا وسیله الکتریکی به واسطه نواسانات جریان برق آسیبی نبیند.

در واقع استابلایزر سیستم تنظیم و ثبات دهنده ولتاژ می‌باشد. و هر زمان داخل شبکه کاهش، نوسان و یا اختلالی ایجاد گردد سریعا از طریق استابلایزر مشخص شده و به صورت خودکار برطرف می‌گردد. استابلایزر‌های خانگی گزینه بسیار مناسب و مقرون به صرفه‌ای برای محافظت از لوازم گران قیمت برقی از جمله کامپیوترها است.

3- استفاده از لپ تاپ برای کار در هنگام قطع برق

یکی از تفاوت ­های کارکرد بین کامپیوتر دسکتاپ  (Desktop PC) و لپ تاپ (Laptop PC) در این است که در کامپیوتر دسکتاپ یک دستگاه منبع تغذیه یا پاور ساپلای (Power supply) مجزا وجود دارد که بیشتر اوقات در اثر نوسانات برق و شوک الکتریکی، تنها منبع تغذیه آسیب می­بیند که با صرف هزینه کمتری نسبت به آسیب در سایر قطعات، قابل جایگزینی است.

اگر به جای آن می خواهید کار خود را از طریق قطع برق ادامه دهید، چرا از لپ تاپ استفاده نمی کنید؟ لپ تاپ ها به طور کامل از مشکل قطع برق جلوگیری می کنند. هنگام قطع برق، به باتری سوئیچ می شود.

به همین ترتیب، اگر در منطقه ای هستید که از قطع برق به دفعات رنج می برد، ممکن است ارزش تغییر به لپ تاپ را داشته باشد. در حالی که لپ تاپ ها به اندازه یک کامپیوتر کامل قدرتمند نیستند، اما در صورت قطع برق از یک کامپیوتر، آنها بسیار به مراتب قابل استفاده هستند.

4- استفاده از محافظ برق برای کامپیوتر

اگرچه این سخت افزار شما را از خاموشی واقعی محافظت نمی کند، اما آن را از هرگونه فشار قدرت ناشی از خاموشی محافظت می کند. به این ترتیب، گرفتن یک محافظ برق  شما را از هرگونه خطری که می تواند در هنگام خاموشی رخ دهد، ایمن نگه می دارد.

خرید یک محافظ برق  می تواند کمی گیج کننده باشد، زیرا مشخصات آنها حاکی از جزئیات خوب بودن در کارشان نیست.

قطع برق می تواند به فایل ها و داده های سیستم آسیب برساند و  می توانند سخت افزار را از بین ببرند و در نتیجه باعث خرابی کامپیوتر شوند. به همین ترتیب، اگر در محله ای با قدرت ناپایدار زندگی می کنید، باید وقت خود را برای خرید محافظت برق و UPS  صرف کنید. شاید UPS  ها در ایران کمی گران باشند، ولی حتما از یک محافظ برق خوب استفاده کنید.

5- پس از قطع برق کامپیوتر خود را از پریز بکشید!

شاید باعث تعجب شما باشد که نه تنها قطعی برق، بلکه وصل شدن مجدد آن و در نتیجه به دلیل ایجاد شوک الکتریکی باعث آسیب به کامپیوتر شما شود. تعریف شوک الکتریکی به صورت ساده به معنای افزایش ولتاژ به مدت خیلی کوتاه است که دستگاه­های حساس از قبیل کامپیوتر و لپ تاپ دچار آسیب خواهند شد.

 حتی در لپ تاپ، مدار تغذیه بر روی برد اصلی قرار گرفته است که برابر نوسانات الکتریکی آسیب خواهد دید و تعمیر آن نیازمند صرف هزینه­ ی بیشتری است. بنابراین توصیه می­شود که پس از قطع شدن برق، وسایل الکترونیکی حساس خود را از برق جدا کرده و در تمامی شرایط از محافظ برق برای این وسایل استفاده کنید.

5- نکات ایمنی ساده برای جلوگیری از تاثیرات نوسانات برق روی کامپیوتر

علاوه بر تهیه محافظ‌ها برق یا منبع تغذیه اضطراری روش‌های ساده‌ای نیز وجود دارند که با رعایت آن‌ها نیز می‌توانید تا حد زیادی از آسیب تجهیزات الکترونیکی خود جلوگیری نمایید. اول از همه به یاد داشته باشید که بلافاصله بعد از قطع برق، تجهیزات خود را از پریز برق جدا کنید.

پس از اتصال برق بین پنج تا ده دقیقه صبر کرده و سپس اقدام به اتصال مجدد تجهیزات خود به برق کنید. با این کار از خطر احتمالی نوسان ولتاژ چلوگیری می‌کنید. لازم به ذکر است که نوسانات جریان برق می‌تواند آسیب جدی به سخت افزار شما وارد کند. و به یاد داشته باشید که بیمه توانیر برای سوختگی ناشی از نوسانات برق لوازم خانگی شامل حال قطعات سخت افزاری نمی‌شود!

همچنین پیشنهاد می‌شود با توجه به جدول‌های زمانبندی قطع برق اقدام کنید. و دستگاه‌های الکترونیکی خود را پیش از قطعی سراسری برق، از پریز بکشید. اما در نهایت بهترین و ارزان‌ترین روش این است که در کنار تهیه یک محافظ برق خوب، دستگاه خود را زمانی که در حال استفاده نیست، به صورت کامل از پریز برق جدا کنید.

علائم خرابی کامپیوتر و لپ تاپ در اثر قطعی و نواسانات برق

کامپیوتر را مجددا روشن کنید. اگر صدای فن کامپیوتر به گوش می رسید و چراغ­ های دستگاه نیز روشن شد ولی اتفاق دیگری رخ نداد به این مفهوم است که نوسان و قطع برق به کامپیوتر آسیب رسانده است.

اگر فن دستگاه روشن نشود، این احتمال وجود دارد که پاور کامپیوتر (منبع تغذیه) آسیب دیده باشد. اگر باتری لپ تاپ دیگر شارژ نمی‌شود، ممکن است که نوسان برق آداپتور دستگاه را خراب کرده باشد. همچنین باتری را از لپ تاپ جدا کرده و آن را بصورت مستقیم به برق متصل کنید. اگر دستگاه لپ تاپ بدون هیچ مشکلی روشن شد به این مفهوم است که باتری خراب شده است.

در صورت روشن نشدن کامپیوتر بعد از قطع برق چه باید کرد؟

قبل از هر چیز دستگاه را دوباره روشن کنید. اگه چراغ‌های کامپیوتر روشن شد و صدای فن را شنیدید اما اتفاق دیگری نیفتاد، به این معنی است که قطع یا نوسان برق به کامپیوتر شما آسیب رسانده است. در این صورت مراحل زیر را دنبال کنید:

• کابل برق اصلی را از پشت کامپیوتر جدا کنید. در صورتی که از لپ تاپ استفاده می‌کنید باتری آن را از دستگاه جدا کنید
• دکمه روشن/خاموش را چند ثانیه فشار دهید
• پنج ثانیه صبر کنید
• دوباره دکمه روشن/خاموش را چند ثانیه فشار دهید
• کابل برق اصلی را دوباره به دستگاه متصل کنید
• کامپیوتر را روشن کنید

اگر مشکل حل شده بود نیاز به کار دیگری نیست. همچنین در صورت بروز این مشکل می‌توانید چند ساعت تا چند روز صبر کنید، پس از این زمان احتمال اینکه مشکل رفع شده باشد وجود دارد.

اگر با این کار مشکل شما حل نشد، یا چراغ‌ها و فن دستگاه روشن نشدند، چند راه حل دیگر نیز وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید:

• چک کردن منبع برق

اگر با فشردن دکمه روشن شدن هیچ اتفاقی نمی‌افتد بهتر است که در مرحله اول منبع برق، سه راهی یا حتی فیوزها را چک کنید. اگر از محافظ برق استفاده می‌کنید این احتمال وجود دارد که این دستگاه خاموش یا خراب شده باشد.

برای چک کردن این موضوع باتری، سه راهی، محافظ یا هر چیز دیگری که بین راه وجود دارد را از کامپیوتر جدا کنید و این بار سیم برق را مستقیما به پریز متصل کنید. روشن شدن کامپیوتر در این حالت به این معنی است که یکی از دستگاه‌های رابط برق شما خراب شده است و باید تعویض یا تعمیر شود.

• چک کردن آدابتور لب تاپ

اگر باتری لپ تاپ شارژ نمی‌شود، این احتمال وجود دارد که نوسان برق آداپتور دستگاه را خراب کرده باشد. افزایش یا کاهش ولتاژ می‌تواند آثار مخربی بر روی آداپتور دستگاه داشته و به روند شارژ شدن باتری آسیب وارد کند.

• چک کردن باتری

اگر از لپ تاپ استفاده می‌کنید باتری آن را جدا کرده و دستگاه را بصورت مستقیم به برق متصل کنید. اگر لپ تاپ بدون هیچ مشکلی روشن شد به این معنی است که نوسان برق باتری را خراب کرده است و باید آن را عوض کنید.

• چک کردن فن های سیستم

اگر فن‌های کامپیوتر در صورت روشن شدن برق دستگاه به کار نمی‌افتند، به این معنی است که منبع تغذیه کامپیوتر (پاور) باید تعویض شود. مشکلاتی که به روشن نشدن فن مربوط می‌شود ممکن است به دلیل خرابی مادربورد یا CPU اتفاق افتاده باشد.

• چک کردن کیس کامپیوتر

پس از روشن کردن کامپیوتر، داخل کیس دستگاه را از طریق سوراخ‌های هواکش نگاه کنید و به دنبال یک چراغ سبز بگردید. اگر این چراغ در حالت چشمک‌زن قرار دارد به این معنی است که منبع تغذیه کامپیوتر باید تعویض شود. اگر هیچ چراغی نمی‌بینید این احتمال وجود دارد که منبع تغذیه سوئیچینگ (SMPS) آسیب دیده باشد.

در صورتی که مشکل شما به هیچ کدام از موارد بالا مربوط نیست باید حتما به یک تعمیرکار ماهر مراجعه کنید.

کلام آخر

با توجه به پیش رو بودن فصل تابستان و افزایش مصرف انرژی، قطعی برق امری اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد. از این رو و با توجه به زیر ساخت فرسوده برق کشور، این ما هستیم که بایستی در برابر حفظ و نگهداری تجهیزات خود کوشا عمل کنیم.

تهیه ابزارهایی مانند یو پی اس یا وسایل ارزان قیمتی چون محافظ برق و رعایت نکاتی چون جدا کردن از پریز برق در زمان عدم استفاده، می‌تواند تا حد زیادی از آسیب‌های احتمالی این معضل جلوگیری کند. پس از آن‌ها غافل نباشید.